Het komt zelfs in de beste teams voor: tekenen van psychische of lichamelijke vermoeidheid. In veel organisaties neemt de werkdruk toe. Dat vraagt steeds meer van teamleden. Maar het heeft ook invloed op de sfeer en productiviteit van het hele team. Lees mee hoe je vermoeidheid in teams kunt herkennen en aanpakken. Maar dan nét even anders.
Vermoeidheid bestaat in allerlei vormen. Om het aan te kunnen pakken, moet je de signalen eerst herkennen.
Vermoeidheid herkennen: lichamelijke signalen
Vermoeidheid laat zich vaak letterlijk voelen. Teamleden geven aan dat ze moe zijn, zelfs na een weekend of vakantie. Dit gaat vaak samen met een lagere energie en dalende productiviteit: taken die normaal eenvoudig waren, voelen zwaarder aan. Soms vertaalt vermoeidheid zich ook naar fysieke klachten zoals hoofdpijn, verkoudheid of rugpijn, en in sommige gevallen tot meer ziekmeldingen.
Vermoeidheid herkennen: psychische signalen
Psychisch kan vermoeidheid leiden tot meer stress en prikkelbaarheid. Kleine irritaties worden grote frustraties en de sfeer wordt serieuzer. Daarnaast kunnen er concentratieproblemen ontstaan: prioriteiten stellen of gefocust werken wordt moeilijker. Motivatie kan afnemen, waardoor enthousiasme plaatsmaakt voor frustratie en betrokkenheid onder druk komt te staan.
De nadelen van vermoeidheid in teams
Het zijn op zichzelf natuurlijk normale signalen. Vrijwel iedereen heeft er weleens last van. Het is pas een probleem als het vaak of steeds vaker voorkomt. Dan is het raadzaam om de signalen extra serieus te nemen. Want als er één teamlid kampt met klachten, dan geldt dat meestal voor meer mensen binnen een afdeling of organisatie. En wanneer de signalen van vermoeidheid te lang niet opgemerkt of genegeerd worden, dan kan dat grote gevolgen hebben. Voor de persoon in kwestie, maar ook voor het team en de organisatie.
Gezondheid en welzijn staat op het spel. Het gaat ten koste van de gezondheid en het welzijn van medewerkers, terwijl dat wellicht voorkomen had kunnen worden.
Verhoogde kans op burn-out of bore-out. Medewerkers kunnen een burn-out of bore-out ontwikkelen. Dit betekent vaak langdurig ziekteverzuim voor de persoon in kwestie, hoge kosten voor de organisatie en extra werk(druk) voor de rest van het team.
Negatieve impact op de productiviteit. Vermoeidheid leidt vaak tot lagere werkprestaties. Teamleden maken meer fouten of hebben meer tijd nodig om taken af te ronden, wat de algehele productiviteit negatief beïnvloedt.
Negatieve werksfeer: Wanneer meerdere teamleden met vermoeidheid kampen, ontstaat er vaak een negatieve werksfeer. Mensen hebben minder geduld met elkaar en conflicten kunnen sneller of hoger oplaaien door stress en irritatie.
De cijfers
Actuele cijfers tonen aan dat vermoeidheid en werkstress in teams en op de werkvloer in Nederland een groeiend probleem vormen. Uit gegevens van het CBS en TNO blijkt het volgende: - ongeveer 1,6 miljoen werkenden last hadden van burn-outklachten (dit komt neer op 19%). - 41% van de werknemers ervaart een lage autonomie - 32% van de werknemers ervaart hoge taakeisen - 34% van de werkgevers vindt werkdruk een belangrijk arbeidsrisico - 38% van de werknemers vindt dat er (aanvullende) maatregelen nodig zijn tegen werkstress - Totale verzuimkosten wegens psychosociale arbeidsbelasting: € 4,4 miljard - Gemiddelde verzuimkosten per medewerker wegens psychosociale arbeidsbelasting: € 14.000 |
De open deur: naar oorzaken kijken of eenzijdig aan de slag
Het vroegtijdig herkennen en aanpakken van fysieke en psychische vermoeidheid binnen een team kan dus veel problemen voorkomen. Dat proberen we ook op grote schaal. In veel gevallen richten we ons op de oorzaken. We denken aan werkdruk en deadlines. Aan het gevoel constant bereikbaar te moeten zijn of dat gevoel hebben. Aan zakelijke en persoonlijke verplichtingen die elkaar in de weg zitten. Aan weinig of geen erkenning krijgen voor inspanningen en successen. Aan gebrek aan persoonlijke ontwikkeling of groeimogelijkheden.
Die oorzaken willen we maar al te graag aanpakken. Er is immers een probleem, dus oplossen! En dat gaat vaak op één van de volgende manieren:
1 Via het individu
Is iemand vermoeid? Dan kijken we naar die persoon voor de oplossing. Stel haalbare doelen. Neem je vakantiedagen op. Ga beter prioriteren. Zorg voor een realistische planning. Praat erover met je leidinggevende. Zorg voor ontspanning en rust. Leer nee zeggen en grenzen stellen.
Vooropgesteld: dat kunnen natuurlijk allemaal waardevolle acties zijn om voor rust te zorgen. Maar krijg het maar eens voor elkaar als je al moe bent. Bovendien: het lost het onderliggende probleem niet op. Want je bent geen eiland: je hebt als individu te maken met andere mensen. En de druk van de omgeving is altijd sterker is dan één persoon.
2 Via de werkgever
Speelt er vermoeidheid? Dat is het aan de baas om het op te lossen. Begrijpelijk, want volgens de Arbowet (artikel 3, lid 2) is het ook een taak van de werkgever om ervoor zorgen dat de arbeidsbelasting niet te hoog wordt. Volgens de wet is de werkgever verplicht om maatregelen te nemen. Dat gebeurt ook in de vorm van trainingen, flexibele werkregelingen, ondersteuning of psychologische begeleiding. Werkgevers die dat niet of onvoldoende doen, overtreden de wet. Dat wordt gecontroleerd door de Inspectie SZW (Arbeidsinspectie).
Maar helaas. Ook hier geldt: als het zo gemakkelijk was, dan had niemand een probleem. Vermoeidheid is complex. Het heeft te maken met werkinhoud, werkcontext en persoonlijke omstandigheden. En ook hier spelen allerlei verschillende mensen een rol. Dat is individueel moeilijk aan te pakken. En morgen ziet de wereld er net een beetje anders uit en is er waarschijnlijk ook net weer iets anders nodig.
Wat kun je anders doen: kijk naast personen ook naar patronen
Meestal helpen deze routes dus niet of niet voldoende. Dat komt omdat je te maken hebt met teampatronen: de manier waarop een team zich gedraagt, samenwerkt en prestaties levert. En dat heeft veel invloed op de individuele teamleden. Als daar niet óók iets verandert, dan hebben individuele maatregelen minder of geen effect. Het team heeft het onderliggende teampatroon aan te pakken: wat doen we als team wanneer we merken dat er tekenen zijn van vermoeidheid in ons team?
Maar de meeste teams zijn blind voor eigen patronen: ze zien niet wat er aan de hand is. Stel je voor dat er tekenen van vermoeidheid zijn in jouw team. Wat denk je dat er gebeurt als je daar een gesprek over wil voeren? Zeer waarschijnlijk hebben teamleden daar weinig tijd of energie voor. Juist het patroon dat je graag wil aanpakken, zit vaak in de weg van de oplossing.
Het aanpakken van teampatronen vraagt dus om een zorgvuldige aanpak gericht op bewustwording. Dat begint met hardop benoemen: het valt me op dat er tekenen zijn van vermoeidheid in ons team. Wanneer dat gebeurt bij de eerste tekenen, dan is er nog ruimte om er een gesprek over te voeren. Bewustwording is namelijk de eerste stap op weg naar ander gedrag.
Vervolgens kun je je als team afvragen: wat doen wij als team wanneer we merken dat er tekenen zijn van vermoeidheid in ons team? Bijvoorbeeld: wanneer we merken dat er vermoeidheid is in het team, dan bijten we door. Of: dan gooien we er een schepje bovenop. Of: dan is het ieder voor zich. Of: dan doen we wat we kunnen en zien we het wel of het lukt.
Aan de hand van de antwoorden kun je als team in kleine stappen werken aan verandering van gedrag: welk gedrag willen we hiervoor mogelijk in de plaats zetten? Bijvoorbeeld: wanneer we merken dat er vermoeidheid is in het team, dan maken we tijd om te bespreken wie welke taak op zich neemt en wat kan wachten.
Dat gebeurt niet van de een op de andere dag. Je hebt er als team mee te oefenen. En dat wordt een stuk makkelijker wanneer je er als team een vaste tijd en plek voor hebt. Zo bouw je stap voor stap aan een gezonde werkomgeving. Uiteindelijk leidt een gezonde werkcultuur niet alleen tot betere prestaties, maar ook tot gezonde en gemotiveerde medewerkers die graag deel uitmaken van het team.